Endokrynologia, hormony i witaminy a zdrowie i długowieczność czyli eliksiry młodości

Od zarania dziejów człowiek poszukuje sposobów na przedłużanie życia i nieśmiertelność. Średniowieczni jatrochemicy i alchemicy produkowali “eliksiry młodości” destylując, ekstrahując i macerując przeróżne rośliny, jady, tkanki zwierzęce i minerały. Powstawały w ten sposób substancje nazywane “piątą esencją”, “kamieniem filozoficznym” czy “eliksirem młodości”.

Legendarny lekarz cudotwórca, hrabia Alessandro Cagliostro wytwarzał “wodę młodości”, która miała zapewnić człowiekowi młodość i bardzo długie życie. Kupowali ją możni całego świata, ale z powodu braku efektu w działaniu “leku” jej wytwórca został osadzony w więzieniu, gdzie zmarł w 1795 r.

W drugiej połowie XX w. rozwinęła się nowa dyscyplina medyczna – gerontologia, czyli nauka o starości. Nastąpił dynamiczny rozwój badań nie tylko nad przyczynami, ale i nad sposobami zapobiegania starości.

Na wzór średniowiecznych alchemików współcześni naukowcy wykrywają coraz to inne substancje, hamując starzenie się organizmu. Co pewien czas mass media donoszą o wykryciu cudownego “eliksiru młodości”.

Hormon młodości (DHEAS)

Siarczan dehydroepiandrosteronu (w skrócie DHEAS) powstaje w korze nadnerczy, gdzie wiąże się z kwasem siarkowym, a następnie z białkami krwi. W organizmie ludzkim część tej substancji przekształca się w hormon płciowy – testosteron.

DHEAS to substancja chemiczna znana od dawna, ale dopiero teraz poznano jej właściwości hamujące procesy starzenia się organizmu, dlatego też nazywa się ją “hormonem młodości”.
Hormon optymistów
Znane jest jego dobroczynne oddziaływanie na samopoczucie i nastrój. Ludzie mający wysokie stężenie DHEA we krwi są zazwyczaj pogodni, optymistycznie patrzą na świat. Ale nie tylko, cieszą się oni dobrą kondycją fizyczną, pamięcią oraz wysokim libido. Dodatkowo, u kobiet DHEA ma również działanie zapobiegające rozwojowi osteoporozy, chorobie dręczącej prawie każdą kobietę w wieku menopauzalnym, a związanej między innymi z niską dawką DHEA krążącego we krwi a spowodowaną upływem lat.
DHEA zapobiega także rozstępom skóry i zanikom mięśni. Naukowcy stwierdzili duże stężenie hormonu w mózgu, gdzie też jest syntetyzowany. Jego ilości w mózgu znacznie przewyższają ilość we krwi. DHEA działa tam jako neuroprzekaźnik, czyli jako cząsteczka działająca na zakończeniach włókien nerwowych umożliwiająca przekazywanie dalej impulsu. Prawidłowa ilość DHEA w mózgu odpowiada za nasz nastrój, a zaburzenia w rytmie jego wydzielania mogą być przyczyną powstawania takich chorób jak schizofrenia, jadłowstręt psychiczny lub nawet depresja. Wskazano także na udział tego hormonu w procesach zapamiętywania.
DHEA ma swój pozytywny wpływ na jakość naszego snu, poprzez wydłużenie fazy REM. Powszechnie wiadomo, że najefektywniej wypoczywamy właśnie w fazie REM (ang. Rapid eyes movement, czyli faza szybkiego ruchu gałek ocznych) naszego snu. Wydłużenie tej fazy powoduje, że wstajemy wypoczęci i gotowi do pracy.Ostatnie badania wykazały, że “hormon młodości” chroni przed miażdżycą i że jego ilość we krwi zmniejsza się wraz z wiekiem.

Koenzym Q10

Jest on nazywany “cudowną witaminą” przedłużającą życie komórek, zwłaszcza mięśnia sercowego. Powstaje w komórkach zużywających dużo energii, a więc przede wszystkim w mięśniu sercowym. Wspólnie z witaminą “E” neutralizuje wolne rodniki, obniża poziom cholesterolu, pobudza układ immunologiczny i stymuluje syntezę neuroprzekaźników w mózgu. Przed kilkoma laty opublikowano spektakularne wyniki doświadczeń. Otóż koenzym Q10 podawany myszom przedłużał ich życie o 56%.

Środek ten można kupić niemal w każdej aptece bez recepty i nie odnotowuje się przeciwwskazań do jego stosowania.

Melatonina

Została odkryta w 1959 r. przez amerykańskiego dermatologa A. Lernera. Jest hormonem wytwarzanym głównie w ciemności, a więc w nocy lub wtedy, gdy organizm znajduje się przez dłuższy okres w ciemnym pomieszczeniu lub otoczeniu. Hormon ten jest wydzielany przez szyszynkę, gruszkowaty twór znajdujący się w mózgu człowieka, mający wielkość 5-12 mm i ważący 100-200 mg (maksymalną wielkość osiąga u człowieka w 4. roku życia).

Melatonina pełni funkcję zegara biologicznego w ustroju, a więc odgrywa ważną rolę w regulacji snu i czuwania. Niektóre postacie bezsenności ludzi starszych wiążą się z mniejszą produkcją tego hormonu. Badania wskazują, że hamuje on procesy starzenia się organizmu, neutralizuje wolne rodniki, pobudza układ odpornościowy, działa nasennie i antykoncepcyjnie oraz ma właściwości antymiażdżycowe. Podawany zwierzętom laboratoryjnym – szczurom, myszom, chomikom – hamuje rozwój nowotworów. Stwierdzono także, że wydzielanie melatoniny u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca jest niższe w porównaniu z osobami zdrowymi. Melatonina całkowicie zapobiega lub łagodzi objawy związane ze zmianą czasu, w trakcie podróży międzykontynentalnych.

Dawka melatoniny zapewniająca prawidłowe funkcjonowanie “zegara biologicznego” wynosi około 15 mg na dobę. Istnieją jednak duże trudności z wyborem czasu podawania leku. Mogą bowiem wystąpić zaburzenia uwagi, koncentracji, aktywności i czujności w niewłaściwym okresie.

Z badań prof. Reitera z Uniwersytetu Medycznego w Teksasie, który podawał melatoninę ochotnikom, wynika, że skutecznie chroniła ona materiał genetyczny komórek krwi przed działaniem promieniowania jonizującego. Wyniki tych badań sugerują, że podawanie melatoniny osobom zawodowo narażonym na energię promienistą (radiolodzy, obsługa reaktorów różnego typu itp.) ma uzasadnienie naukowe, zapobiega bowiem ona mutacjom genetycznym.

W związku z niskim stężeniem melatoniny we krwi osób z rakiem sutka, prostaty, odbytnicy, macicy niektórzy onkolodzy stosują ją w leczeniu nowotworów, w terapii kombinowanej np. cytokinami czy cytostatykami.

Korzystne działanie melatoniny na organizm ludzki może być rezultatem uruchomienia następujących mechanizmów:

• neutralizacją wolnych rodników,

• stymulacją układu immunologicznego,

• stabilizacją rytmów biologicznych,

• normalizacją cyklu: sen – czuwanie,

• aktywacją biosyntezy hormonu wzrostu.

Należy tu jednak zaznaczyć, że zażywanie tego środka powinno się odbywać pod kontrolą lekarza, gdyż dawkowany nieodpowiednio może spowodować zaburzenia związane z okresami snu i aktywności organizmu.

Selen i witamina E

Obydwa te związki należy stosować jednocześnie, ponieważ wówczas optymalnie zapobiegają starzeniu się komórek. Mechanizm działania tej “mieszanki młodości” polega na neutralizacji wolnych rodników.

Bogate w selen są produkty morskie, a więc ryby, kraby, krewetki, oraz nerki wołowe, wieprzowe i cielęce. Dużo zawierają go także kiełki pszenicy pomidory, grzyby i czosnek. Selenu dostarczają organizmowi drożdże (zarówno piekarskie, jak i piwne) oraz pieczywo razowe.

Najbogatsze w witaminę E są oleje roślinne (zwłaszcza z kiełków kukurydzy), kiełki pszenicy, zielone warzywa liściaste, zielony groszek, orzechy.

Najmniejsze jej ilości znajdują się w mleku krowim, ziemniakach i smalcu. Witamina E jest odporna na działanie wyższej temperatury i gotowanie nie rozkłada jej prawie wcale. Natomiast niszczą ją światło i tlen, a więc procesy utleniania (np. jełczenie tłuszczu).